| सांगली समाचार वृत्त |
मुंबई - दि. २३ मे २०२५
आजच्या अत्याधुनिक, तंत्रज्ञानावर अवलंबून असलेल्या जगाला एक गंभीर इशारा देणारी माहिती शास्त्रज्ञांच्या अभ्यासातून समोर आली आहे. फिनलंडमधील औलू विद्यापीठातील संशोधकांनी शोधून काढले आहे की सुमारे १४,३०० वर्षांपूर्वी पृथ्वीवर एक अतिशय प्रबळ सौर वादळ आले होते, जे आज घडले असते, तर संपूर्ण जगातील डिजिटल वीज आणि संवाद व्यवस्था कोलमडून गेली असती.
सौर वादळ म्हणजे काय ?
सूर्यावर सतत विविध प्रकारचे स्फोट होतात आणि त्यातून ऊर्जा व चार्ज झालेले सूक्ष्मकण (प्रोटॉन, इलेक्ट्रॉन) अवकाशात फेकले जातात. ही कणं कधी कधी इतकी तीव्र असतात की ते पृथ्वीच्या वातावरणात प्रवेश करून आपल्याच्या चुंबकीय क्षेत्रात मोठे बदल घडवतात. यामुळे उपग्रह, रेडिओ, इंटरनेट सेवा, विद्युतप्रवाह आणि अगदी अवकाशयानांवरही परिणाम होतो. यालाच सौर वादळ म्हटलं जातं.
१४,३०० वर्षांपूर्वीचे सौर संकट
शास्त्रज्ञांनी आर्क्टिक भागात सापडलेल्या प्राचीन झाडांच्या खोडांचा अभ्यास केला. त्यातील कार्बन-१४ प्रमाणात अचानक मोठी वाढ झाल्याचे लक्षात आले, आणि त्यामागे एक अतिशय शक्तिशाली सौर वादळ कारणीभूत असल्याचे स्पष्ट झाले. ही घटना इ.स.पू. १२,३५० च्या सुमारास घडली होती. आजवर सर्वात शक्तिशाली मानल्या गेलेल्या इ.स. 775 मधील सौर वादळाच्या तुलनेत हे वादळ १८% अधिक प्रबळ होते.
आधुनिक जगासाठी संभाव्य धोका
आजचे युग संपूर्णपणे इंटरनेट, मोबाईल नेटवर्क, नेव्हिगेशन, सॅटेलाइट आणि वीज यंत्रणेवर अवलंबून आहे. अशा परिस्थितीत जर अशाच शक्तिशाली वादळाचा पुनरावृत्ती झाली, तर:
- संपूर्ण संप्रेषण व्यवस्था ठप्प होऊ शकते
- उपग्रहांचे कार्य विस्कळीत होऊ शकते
- पॉवर ग्रिड कोसळू शकतो
- इंटरनेट सेवा बंद पडू शकते
इतिहासातील धक्कादायक उदाहरणे
- 1859: कॅरिंग्टन इव्हेंटमध्ये टेलिग्राफ यंत्रणा कोसळली
- 2003: हॅलोविन वादळात अनेक उपग्रह बंद पडले आणि वीज पुरवठा ठप्प झाला
- 2024: गॅनन वादळामुळे अनेक आधुनिक उपग्रहांमध्ये बिघाड निर्माण झाला
शास्त्रज्ञ आणि संस्थांची तयारी
NASA, ESA, ISRO सारख्या आंतरराष्ट्रीय संस्थांकडून सूर्याच्या हालचालींचे बारकाईने निरीक्षण केले जात आहे. भूतकाळातील घटना, जीवाश्म झाडांचा अभ्यास, सौर चेतावणी प्रणाली, उपग्रहांचे संरक्षण आणि पॉवर बॅकअप यावर सातत्याने काम सुरू आहे.
भविष्यासाठी सजगतेचा मार्ग
१४ हजार वर्षांपूर्वी घडलेली घटना आपल्याला सांगते की निसर्ग कोणत्याही क्षणी आपल्या यंत्रमानवावर आधारित व्यवस्थेला हादरा देऊ शकतो. परंतु, वैज्ञानिक सजगतेने, योग्य वेळी उपाययोजना राबवून अशा संकटांचा परिणाम कमी करता येतो. धोरणकर्त्यांनी आणि वैज्ञानिकांनी वेळेत कृती न केल्यास, तंत्रज्ञानाचे हे स्वर्णयुग अंधारात बुडण्याचा धोका संभवतो.
