| सांगली समाचार वृत्त |
नवी दिल्ली - दि. ९ जून २०२४
नरेंद्र मोदी तिसऱ्यांदा भारताचे पंतप्रधान म्हणून शपथ घेणार आहेत. राष्ट्रपती भवनात हा सोहळा आयोजित केला जाणार आहे. मोदी शपथ घेणार ते राष्ट्रपती भवन कसं आहे? ते कोणाच्या जमिनीवर बांधलं आणि कोणी बांधलं ? याबाबत तुम्हाला माहिती आहे का? मोदींच्या शपथविधी सोहळ्याच्या निमित्ताने राष्ट्रपती भवनाशी संबंधित अशाच काही रंजक गोष्टी जाणून घेऊयात.
330 एकरवर बांधलेलं राष्ट्रपती भवन, जगातील सर्वात भव्य इमारतींमध्ये गणलं जातं. स्थापत्य कलेचा एक अद्भुत नमुना असल्याचं म्हटलं जातं. 1911 च्या दिल्ली दरबारात, जेव्हा ब्रिटिश भारताची राजधानी कलकत्त्याहून दिल्लीला हलवण्याची घोषणा झाली तेव्हा व्हॉईसरॉयसाठी नवीन घराचा शोध सुरू झाला. ब्रिटीश वास्तुविशारद एडविन लुटियन्स यांच्यावर नवीन राजधानीची ब्लू प्रिंट तयार करण्याची जबाबदारी सोपवण्यात आली होती. ते दिल्लीच्या नगर नियोजन समितीचे सदस्यही होते.
कसं आहे राष्ट्रपती भवन ?
एडविन लुटियन्सने राष्ट्रपती भवनाची रचना प्राचीन युरोपीय शैलीनुसार केली होती. पण रचनेत भारतीय वास्तूकलेचाही समावेश करण्यात आला होता. उदाहरणार्थ, घुमट सांचीच्या स्तूपापासून प्रेरित होता. त्याच वेळी, बाल्कनी, छत्र्या आणि जाळ्यांवर आणि हत्ती, नाग, मंदिरातील घंटा इत्यादी नमुन्यांवर भारतीय छाप दिसून येते.
राष्ट्रपती भवनाची मुख्य इमारत हारुण-अल-रशीद यांनी बांधली होती. तर पुढचा भाग सुजान सिंग आणि त्यांचा मुलगा शोभा सिंग यांनी केला होता, जे त्यावेळी सुप्रसिद्ध कंत्राटदार होते. राष्ट्रपती भवनासमोर नॉर्थ ब्लॉक आणि साऊथ ब्लॉकही बांधण्यात आले आहेत. हे हर्बर्ट बेकर यांनी तयार केलं होतं. ते लुटियन्ससारखे प्रसिद्ध वास्तुविशारदही होते.
इमारतीच्या उभारणीत 70 कोटींहून अधिक विटा वापरण्यात आल्या आहेत. तर तीन दशलक्ष घनफूट दगड बसवण्यात आला आहे. इमारतीच्या बांधकामात एकूण 23,000 मजूर कामावर होते, त्यापैकी 3,000 एकटे दगड कापणारे होते.
ही इमारत चार मजली आहे आणि तिच्या आत लहान-मोठ्या एकूण 340 खोल्या आहेत. राष्ट्रपती भवनाच्या वेबसाइटवर दिलेल्या माहितीनुसार, हे सुमारे 2 लाख स्क्वेअर फूट पसरलेलं आहे.
रायसीना टेकडीवर का बांधली इमारत ?
एडविन लुटियन्स आणि त्यांच्या टीमने प्रथम संपूर्ण दिल्लीची पाहणी केली. दिल्लीच्या उत्तरेकडील भागात व्हाईसरॉय हाऊस बांधल्यास तिथं पुराचा धोका कायम राहिल, असं त्यांना आढळून आले. कारण तो भाग यमुनेला लागून होता. त्यामुळे त्यांनी दक्षिणेकडील रायसिना हिल्स परिसरात व्हाईसरॉयचं घर बांधण्याचा निर्णय घेतला. हा परिसर मोकळा आणि हवादार होता. उंचीवर होती, त्यामुळे भविष्यात ड्रेनेज किंवा गटार वगैरेची समस्या उद्भवणार नाही.
कुणाची होती ही जमीन ?
rashtrapatibhavan.gov.in वर दिलेल्या माहितीनुसार, जी रेल्वे लाईनच्या बांधकामासाठी निवडण्यात आली होती आणि
व्हाईसरॉय हाऊससाठी निवडली गेली होती, ती जयपूरच्या महाराजांची होती. त्यावेळी संस्थानांचा काळ होता. व्हाईसरॉय हाऊस पूर्ण झाल्यावर समोरच्या भागात खास खांब बसवण्यात आला. ज्याला 'जयपूर स्तंभ' म्हणतात. ते जयपूरचे महाराजा सवाई माधो सिंग यांनी भेट म्हणून दिले होते.
प्रथम स्फोटकांचा वापर करून जमीन सपाट करण्यात आली. यानंतर विटा, दगड, खडी, खडी इत्यादी साहित्याची वाहतूक करण्यासाठी विशेष रेल्वेमार्ग टाकण्यात आला. तत्कालीन गव्हर्नर जनरल आणि व्हाईसरॉय लॉर्ड हार्डिंग यांना ही इमारत 4 वर्षात बांधायची होती, पण ती बांधायला 17 वर्षांहून अधिक काळ लागला. 'व्हाईसरॉय हाऊस' 1928 च्या शेवटी पूर्ण झालं. गव्हर्नर जनरल लॉर्ड आयर्विन व्हाईसरॉयच्या घराला भेट देणारे पहिले व्हाईसरॉय ठरले.
