| सांगली समाचार वृत्त |
मुंबई - शुक्रवार दि. २२ ऑगस्ट २०२५
मुंबईच्या जी. एस. मेडिकल कॉलेजमधील माजी प्राध्यापिका व अॅनाटॉमी विभाग प्रमुख प्रा. डॉ. लोपा मेहता यांनी आपल्या शेवटच्या प्रवासासाठी जे ठाम निर्णय घेतले, ते समाजाला नवे भान देणारे आहेत.
७८व्या वर्षी त्यांनी लिव्हिंग विल तयार केली. या दस्तऐवजात त्यांनी स्पष्ट नमूद केले —
“जेव्हा देहाची शक्ती संपेल, आणि पुनर्प्राप्तीची कोणतीही संधी उरणार नाही, तेव्हा माझ्यावर अनावश्यक उपचार होऊ नयेत. ना कृत्रिम श्वसनयंत्र, ना ट्यूब, ना निरर्थक धावपळ. माझा शेवटचा काळ शांततेत जाऊ द्या.”
मृत्यूविषयी वैज्ञानिक चिंतन
डॉ. मेहता यांनी केवळ इच्छा-पत्र लिहून थांबले नाहीत, तर मृत्यूचा अभ्यास करत संशोधन-पत्रही प्रसिद्ध केले. त्यांचा ठाम मुद्दा असा होता की मृत्यू ही चूक किंवा पराभव नसून, एक नैसर्गिक आणि निश्चित प्रक्रिया आहे.
वैद्यकशास्त्र नेहमी मृत्यूला आजाराशी जोडते; पण प्रत्यक्षात शरीर हे एक मर्यादित यंत्रणा आहे. त्यात जीवनाची ऊर्जा ठरावीक प्रमाणातच साठवलेली असते — जणू एखाद्या यंत्रातील फिक्स्ड बॅटरीप्रमाणे.
मन, स्मृती, चेतना आणि बुद्धी यांच्या आधारे कार्य करणारे हे सूक्ष्म शरीर संपूर्ण देहाला चालना देते. श्वास, धडधड, विचार, भावना — सगळे त्याच्यावर आधारलेले. पण ऊर्जा संपताच हे सूक्ष्म शरीर देहापासून वेगळे होते, आणि आपण म्हणतो — “प्राण गेले.”
ही प्रक्रिया ना केवळ आजारामुळे येते, ना कोणत्याही बाह्य कारणामुळे. ती प्रत्येकासाठी ठरवलेली जीवन-लय आहे. कुणाचे आयुष्य ३० वर्षांत पूर्ण होते, तर कुणाचे ९० वर्षांत — पण दोघेही आपली वाटचाल पूर्ण करतात.
“आता पुरे” — शरीराचा संदेश
डॉ. मेहता म्हणतात, मृत्यू टाळण्याचा हट्ट फक्त रुग्णालाच नाही तर संपूर्ण कुटुंबालाही थकवतो. महिनोंमहिने चालणारा ICU मधील खर्च आयुष्यभराच्या बचतीला गिळतो, पण तरीही रुग्णाचा देह शांतपणे सांगत असतो — “आता पुरे.”
म्हणूनच त्यांनी स्पष्ट लिहिले —
“जेव्हा माझा काळ येईल, मला केईएममध्ये घेऊन या. इथे माझ्यावर अनावश्यक हस्तक्षेप होणार नाही. माझ्या देहाला त्याचा नैसर्गिक प्रवास करू द्या.”
कठीण पण आवश्यक प्रश्न
पण प्रश्न असा आहे — आपण स्वतःसाठी अशी तयारी केली आहे का?
आपले कुटुंब आपल्या इच्छेचा मान राखेल का?
रुग्णालये मृत्यूकडे शांततेने पाहण्याची तयारी दाखवतील का, की अजूनही प्रत्येक श्वासावर बिल होईल आणि प्रत्येक मृत्यूवर दोषारोप?
मृत्यूकडे नवा दृष्टिकोन
तर्क आणि भावना यांचा समतोल साधणे हे सर्वात मोठे आव्हान आहे. जर मृत्यूला शांत, नियत आणि शरीराच्या अंतर्गत लयीतील पूर्णता म्हणून स्वीकारले, तर कदाचित मृत्यूची भीती कमी होईल.
डॉक्टरांकडून असलेल्या अपेक्षा अधिक वास्तववादी ठरतील, आणि जीवन शेवटपर्यंत सन्मानाने जगता येईल.
अंतिम संदेश
डॉ. मेहता यांनी दाखवलेला मार्ग साधा आहे — मृत्यूशी झगडत राहण्याऐवजी जगण्याची तयारी करा.
आणि शेवटचा क्षण जेव्हा येईल, तेव्हा त्याला शांततेने, सन्मानाने आणि निर्धास्तपणे सामोरे जा.
