| सांगली समाचार वृत्त |
सांगली - गुरुवार दि. १२ जून २०२५
पाण्याच्या वाढत्या टंचाईच्या पार्श्वभूमीवर सांगलीच्या पाच हुशार विद्यार्थ्यांनी एक पर्यायी उपाय तयार केला आहे, जो घरातून निघणाऱ्या सांडपाण्याचे पुनर्वापर करून शेतीसाठी पाण्याची गरज भागवू शकतो. या नवकल्पनाशील विद्यार्थ्यांनी 'ग्रे वॉटर व्यवस्थापन प्रणाली' तयार करून सांडपाणी स्वच्छ करण्याची आणि त्याचा उपयोग शेतीसाठी करण्याची दिशा दाखवली आहे.
हा प्रकल्प पुणे येथे नुकत्याच पार पडलेल्या कृषी हॅकेथॉनमध्ये सादर करण्यात आला. अण्णासाहेब डांगे अभियांत्रिकी व तंत्रज्ञान महाविद्यालय, आष्टा येथील संगणक अभियांत्रिकी विभागातील सज्जाद बिडीवाला, सारांश जाजू, शिवम वाघमोडे, मोहम्मद सय्यद आणि अक्षिता झा या विद्यार्थ्यांनी मिळून हा अभिनव उपक्रम तयार केला आहे.
शहरी सांडपाण्याचा शेतीसाठी वापर
शहरांतील घरांमधून दररोज मोठ्या प्रमाणात सांडपाणी तयार होते. यातील स्वयंपाकघर, बाथरूम आणि कपडे धुण्यातून निर्माण होणारे सांडपाणी म्हणजेच ‘ग्रे वॉटर’ हे थोड्या उपचारांनंतर पुन्हा वापरता येऊ शकते. विद्यार्थ्यांनी सात टप्प्यांत हे पाणी स्वच्छ करण्याची प्रक्रिया विकसित केली आहे:
- 1. चाळणी कक्ष – घनकण वेगळे करणे
- 2. रासायनिक प्रक्रिया – अपायकारक द्रव्यांचा गाळ तयार करणे
- 3. तेल वेगळे करणे – पाण्यातील तेल वेगळे काढणे
- 4. धातू विलगीकरण – झिंक, सल्फेट यांसारख्या घटकांची विल्हेवाट
- 5. कार्बन फिल्टर – वास व सूक्ष्म अशुद्धता शोषून घेणे
- 6. आरओ प्रक्रिया – अंतिम स्तरावर पाणी शुद्ध करणे
- 7. पुनर्वापर नियोजन – तयार पाण्याचा शेती, बागकाम, फ्लशिंग इत्यादीसाठी वापर
कृत्रिम बुद्धिमत्तेचा समावेश
या यंत्रणेचा विशेष भाग म्हणजे यामध्ये एआय (कृत्रिम बुद्धिमत्ता) वापरून विशिष्ट पीक आणि क्षेत्राच्या गरजेनुसार पाण्याचे प्रमाण ठरवले जाते. त्यामुळे केवळ पाण्याचा शुद्ध वापरच होत नाही, तर अनावश्यक अपव्ययही टाळता येतो.
पाण्याचा दररोजचा पुन्हा उपयोग
एका घरातून दररोज सुमारे ४०० लिटर सांडपाणी तयार होते. जर संपूर्ण वसाहत किंवा गाव विचारात घेतला, तर हे प्रमाण हजारो लिटरपर्यंत जाऊ शकते. यातील ७०-८०% पाणी योग्य प्रकारे प्रक्रिया करून पुन्हा वापरता येते.
विद्यार्थ्यांचा विश्वास
सज्जाद बिडीवाला सांगतात, “शेतीसाठी पाणी मिळवणं ही आजची मोठी गरज आहे. जर आपण घरातून वाया जाणारं पाणी शुद्ध करून पुन्हा शेतीला वापरात आणलं, तर नैसर्गिक जलस्रोतांवरील ताण कमी करता येईल. हे शाश्वत शेतीसाठी एक महत्त्वाचं पाऊल ठरू शकतं.” ही प्रणाली केवळ पर्यावरणपूरक नाही, तर भविष्यातील जलप्रश्नांवर एक व्यवहार्य उत्तर ठरू शकते.
